Bệnh sởi ở trẻ em: Dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và cách phòng ngừa hiệu quả dành cho cha mẹ

Giới thiệu: Bệnh sởi – mối lo ngại quen thuộc đối với trẻ nhỏ

Bệnh sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm rất dễ lây lan và thường gặp ở trẻ em. Mặc dù đã có vắc xin phòng bệnh từ lâu, nhưng mỗi năm vẫn có hàng ngàn ca mắc sởi, đặc biệt ở những nơi có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Trẻ em là đối tượng dễ bị tổn thương nhất, do hệ miễn dịch còn yếu và chưa được tiêm đầy đủ vaccine.

Khi trẻ mắc sởi, cơ thể có thể phản ứng mạnh với virus, gây ra nhiều triệu chứng như sốt cao, ho, chảy nước mũi, phát ban khắp người và đôi khi là những biến chứng nghiêm trọng. Tuy bệnh có thể tự khỏi ở nhiều trường hợp, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, trẻ có thể gặp các vấn đề nguy hiểm như viêm phổi, viêm tai giữa, tiêu chảy nặng, thậm chí là tử vong.

Vì vậy, bài viết này sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về bệnh sởi ở trẻ em, từ nguyên nhân, dấu hiệu, cách chăm sóc tại nhà, phòng ngừa hiệu quả cho đến khi nào nên đưa trẻ đến bệnh viện. Tất cả đều được trình bày bằng ngôn ngữ dễ hiểu, đơn giản, nhằm giúp các bậc phụ huynh có thể áp dụng ngay trong thực tế.

Bệnh sởi ở trẻ em là gì?

Bệnh sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi gây ra, chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em, đặc biệt là trong độ tuổi từ 6 tháng đến 5 tuổi. Virus sởi thuộc nhóm Paramyxovirus và có khả năng lây lan rất mạnh qua đường hô hấp. Khi trẻ mắc sởi, cơ thể sẽ có phản ứng toàn thân, gây ra sốt, phát ban và nhiều biểu hiện khó chịu khác.

Trẻ em là nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh này nếu chưa được tiêm phòng đầy đủ. Do đó, việc nhận biết và xử lý bệnh kịp thời sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và tránh những biến chứng nặng nề.

Sởi là bệnh không mới nhưng vẫn đang là vấn đề y tế cộng đồng tại nhiều quốc gia, đặc biệt ở nơi có tỷ lệ tiêm vaccine thấp. Mỗi năm, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vẫn ghi nhận hàng triệu ca mắc sởi, và trẻ em là nhóm bị ảnh hưởng nặng nhất.

Nguyên nhân gây bệnh sởi ở trẻ em

Virus sởi là tác nhân chính gây ra bệnh này. Nó có thể tồn tại trong không khí dưới dạng giọt nhỏ li ti khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Khi trẻ hít phải virus hoặc chạm vào bề mặt có virus rồi đưa tay lên miệng, mũi, mắt, virus sẽ xâm nhập và bắt đầu gây bệnh.

Điều đáng lo ngại là virus sởi có thể tồn tại trong không khí hoặc trên bề mặt vật dụng trong khoảng 2 giờ. Điều này khiến khả năng lây nhiễm rất cao, đặc biệt là trong môi trường tập thể như nhà trẻ, trường học, khu vui chơi hoặc gia đình đông người.

Ngoài ra, trẻ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nếu:

• Chưa được tiêm phòng sởi hoặc chỉ mới tiêm 1 liều.
• Hệ miễn dịch yếu, đang mắc bệnh hoặc vừa khỏi bệnh nặng.
• Sống ở nơi có dịch sởi đang bùng phát.

Việc hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh giúp cha mẹ biết cách phòng tránh hiệu quả và giảm thiểu nguy cơ lây lan trong cộng đồng.

Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh sởi ở trẻ em

Các dấu hiệu của bệnh sởi thường xuất hiện theo trình tự rõ ràng. Việc phát hiện sớm sẽ giúp cha mẹ đưa trẻ đi khám và chăm sóc kịp thời, giảm biến chứng.

Giai đoạn ủ bệnh (7–14 ngày sau khi phơi nhiễm)

Ở giai đoạn này, trẻ chưa có biểu hiện rõ ràng. Virus đang âm thầm phát triển trong cơ thể. Trẻ vẫn ăn uống và sinh hoạt bình thường nhưng đã có thể là nguồn lây bệnh cho người khác.

Giai đoạn khởi phát (4–5 ngày)

Khi bệnh bắt đầu biểu hiện, trẻ thường có các triệu chứng giống như cảm cúm thông thường. Điều này dễ khiến cha mẹ nhầm lẫn. Một số dấu hiệu thường gặp bao gồm:

• Sốt cao, thường từ 38,5°C đến 40°C.
• Ho khan, chảy nước mũi, hắt hơi.
• Mắt đỏ, chảy nước mắt và sợ ánh sáng.
• Trẻ quấy khóc, mệt mỏi và biếng ăn.

Đặc biệt, một dấu hiệu đặc trưng của sởi là các đốm trắng nhỏ li ti như hạt muối, xuất hiện trong miệng (niêm mạc má) gọi là nốt Koplik. Đây là dấu hiệu sớm, đặc hiệu giúp phân biệt sởi với bệnh khác.

Giai đoạn phát ban (kéo dài 3–5 ngày)

Sau vài ngày sốt, trẻ sẽ bắt đầu phát ban:

• Ban đỏ đầu tiên xuất hiện ở sau tai, trán, mặt.
• Sau đó lan dần xuống ngực, lưng, bụng, tay và chân.
• Ban dạng hồng, hơi gồ nhẹ, có thể gây ngứa nhẹ.
• Kèm theo đó là sốt cao hơn, ho nhiều hơn.

Giai đoạn phục hồi

Nếu không có biến chứng, sau khoảng 1 tuần, ban sẽ mờ dần, bong vảy và biến mất. Trẻ bắt đầu hạ sốt, ăn uống trở lại và dần hồi phục.

⇒ Sản phẩm bảo vệ sức khỏe khác mà bạn có thể tham khảo thêm để nâng cao sức khỏe cho bản thân và gia đình:  Una Mộc Đơn

Biến chứng nguy hiểm của bệnh sởi ở trẻ

Sởi không đơn giản là bệnh phát ban thông thường. Nếu không được chăm sóc đúng cách, trẻ có thể gặp nhiều biến chứng nguy hiểm. Điều này đặc biệt xảy ra ở trẻ suy dinh dưỡng, chưa tiêm phòng hoặc hệ miễn dịch yếu.

Một số biến chứng thường gặp bao gồm:

• Viêm tai giữa: Trẻ bị đau tai, nghe kém, chảy dịch tai.
• Viêm phổi: Là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do sởi. Trẻ ho nhiều, thở nhanh, khó thở.
• Tiêu chảy nặng: Dễ làm trẻ mất nước, mệt lả, suy kiệt.
• Viêm não: Tuy hiếm nhưng rất nguy hiểm. Trẻ có thể co giật, hôn mê, tổn thương não vĩnh viễn.

Ngoài ra, sởi còn làm suy giảm miễn dịch trong vài tuần sau khi khỏi bệnh, khiến trẻ dễ mắc các bệnh khác như cúm, viêm phế quản, nhiễm khuẩn tai mũi họng.

Đối tượng trẻ em dễ mắc bệnh sởi

Không phải tất cả trẻ đều có nguy cơ như nhau. Một số nhóm trẻ có nguy cơ mắc sởi và gặp biến chứng cao hơn. Việc xác định đúng đối tượng dễ mắc giúp cha mẹ cẩn thận hơn trong việc phòng bệnh.

Trẻ chưa được tiêm vaccine sởi

Đây là nhóm nguy cơ cao nhất. Trẻ dưới 9 tháng tuổi chưa đủ điều kiện tiêm chủng cũng rất dễ mắc nếu tiếp xúc với người bệnh.

Trẻ suy dinh dưỡng

Trẻ ăn uống kém, thiếu vi chất như vitamin A, kẽm thường có sức đề kháng yếu hơn. Khi mắc sởi, cơ thể sẽ khó hồi phục, dễ biến chứng.

Trẻ sống trong môi trường đông đúc

Những bé sống ở khu vực đông dân cư, nhà ở chật chội, điều kiện vệ sinh kém hoặc thường xuyên tiếp xúc với người lạ cũng dễ bị lây bệnh.

Điều trị bệnh sởi

Điều trị bệnh sởi chủ yếu dựa vào việc chăm sóc hỗ trợ, vì hiện nay chưa có thuốc đặc hiệu để tiêu diệt virus sởi. Tuy nhiên, nếu được theo dõi và điều trị đúng cách, đa số trẻ sẽ hồi phục hoàn toàn mà không gặp biến chứng. Dưới đây là các bước điều trị phổ biến, dễ hiểu:

1. Chăm sóc tại nhà

Với những trường hợp nhẹ và không có biến chứng, trẻ có thể điều trị tại nhà dưới sự hướng dẫn của bác sĩ:

• Nghỉ ngơi và uống đủ nước: Cơ thể cần được nghỉ ngơi nhiều để có đủ năng lượng chống lại virus. Bổ sung nước giúp hạn chế mất nước do sốt và ăn uống kém.

• Giảm sốt: Có thể dùng thuốc hạ sốt như paracetamol theo đúng liều lượng bác sĩ chỉ định. Không dùng aspirin vì có thể gây nguy hiểm cho trẻ em.

• Vệ sinh mắt, mũi và miệng: Lau rửa nhẹ nhàng bằng khăn sạch và nước ấm. Nếu trẻ bị viêm kết mạc, có thể dùng nước muối sinh lý để rửa mắt.

• Chế độ ăn uống hợp lý: Cho trẻ ăn thức ăn mềm, dễ tiêu, giàu dinh dưỡng. Nếu trẻ ăn kém, có thể chia nhỏ bữa ăn.

2. Dùng vitamin A

Vitamin A đã được chứng minh là giúp giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh sởi, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo nên bổ sung vitamin A liều cao trong hai ngày liên tiếp cho trẻ mắc sởi theo độ tuổi.

3. Theo dõi biến chứng

Phụ huynh cần quan sát cẩn thận để phát hiện sớm các biến chứng như viêm phổi, viêm tai giữa, tiêu chảy nặng, co giật hoặc dấu hiệu mất nước. Khi có biểu hiện bất thường, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay.

4. Điều trị tại bệnh viện

Nếu bệnh diễn tiến nặng hoặc có biến chứng, trẻ cần nhập viện để được theo dõi và điều trị tích cực. Bác sĩ có thể chỉ định dùng kháng sinh nếu có nhiễm khuẩn kèm theo như viêm phổi hoặc viêm tai giữa.

5. Cách ly để tránh lây lan

Trong thời gian bị bệnh, trẻ cần được cách ly tại nhà, tránh tiếp xúc với người chưa tiêm vắc xin hoặc có hệ miễn dịch yếu. Việc này giúp ngăn ngừa bệnh lây lan ra cộng đồng.

Kết luận

Bệnh sởi ở trẻ em là một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu cha mẹ có kiến thức đầy đủ và thực hiện các biện pháp bảo vệ đúng cách. Việc tiêm vắc xin sởi đúng lịch và đầy đủ là cách phòng bệnh hiệu quả nhất hiện nay. Bên cạnh đó, giữ vệ sinh cá nhân, môi trường sống sạch sẽ, dinh dưỡng hợp lý và cách ly kịp thời khi trẻ mắc bệnh cũng là những yếu tố quan trọng góp phần bảo vệ sức khỏe của trẻ.

Mặc dù bệnh sởi đã được kiểm soát phần lớn nhờ vào chương trình tiêm chủng mở rộng, nhưng trong những năm gần đây, bệnh vẫn có nguy cơ quay trở lại nếu sự chủ quan và thiếu hiểu biết xuất hiện trong cộng đồng. Vì vậy, phụ huynh cần chủ động theo dõi sức khỏe của con, đưa trẻ đi khám khi có dấu hiệu nghi ngờ và tuyệt đối không nên tự ý điều trị tại nhà nếu chưa có hướng dẫn từ bác sĩ chuyên môn.

Sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và hệ thống y tế là yếu tố cốt lõi giúp ngăn chặn sự lây lan của bệnh sởi trong cộng đồng. Chỉ khi cả xã hội cùng chung tay phòng ngừa, phát hiện sớm và điều trị đúng cách thì trẻ em mới có được môi trường phát triển khỏe mạnh, an toàn và không còn lo lắng về những biến chứng nguy hiểm của bệnh sởi.